Ooit was de Zoetermeerse Meerpolder een meer. Nu ligt het voor de hand te denken dat er gevaren werd op dat meer en dat boten zonken. En dan is het de vraag kunnen we dat nog ergens zien? Liggen er scheepswrakken verstopt in de klei? Zijn er bronnen die hierover reppen? Zo in de jaren 1615-1620 zijn er misschien wel wrakken geruimd en misschien is dat ergens vastgelegd in een verslag? Maar eerst is het misschien verstandig om eens te kijken of er echt wel gevaren werd op dat meer. En dus op zoek naar afbeeldingen van het meer met bootjes erop. En warempel die zijn er. Ik heb er zelfs een kunnen vinden die ook echt gemaakt is vóór de droogmaling van het meer.
Het plaatje is gemaakt ergens tussen de jaren 1568-1588 door Franz Hogenbergh, een Vlaamse graveur uit Mechelen. De gravure is gepubliceerd in een Duitstalig boek over de beleg en ontzet van de stad Leiden. Ik heb de precieze titel nog niet kunnen achterhalen. Rechtsonder zien we het meer met daarop een boot, zo’n beetje dan. Sterker nog, ook naast het meer zijn boten te zien! En dat kan best kloppen, want in 1574 was het hele gebied onder water gezet om de Spaans belegeraars van Leiden enerzijds te isoleren en anderzijds in de rug aan te vallen met een geuzenvloot onder leiding van admiraal Boisot. En die vloot zien wij in het onderwater gelopen gebied, hier met grijze stippeltjes aangegeven.
Aardrijkskundig gezien klopt er geen bal van de kaart. Zo ligt de Noorda (zo staat het op de kaart) in het noordwesten van Soeterwoude, in werkelijkheid natuurlijk in het zuiden van Zoeterwoude. En Stompwijk ontbreekt zelfs. Onze Franz was het te doen om het dramatische effect, zie bijvoorbeeld ook de vluchtende soldaten links in de buurt van Leiden.
Ook de prent ‘Het beleg en ontset van Leyden: 1574’ van de vermaarde graveur Romeyn de Hooghe, die rond 1700 actief was, is vooral bedoeld om de heroïsche strijd weer te geven. En de dramatiek, want op de hoger gelegen Stompwijcker Wech, Stompwijk zelf staat onder water, zien wij vluchtende Spaanse soldaten. Aardrijkskundig gezien is de prent iets nauwkeuriger (de Krom loopt wel verkeerd om!) dan die van Hogenbergh, maar De Hooghe heeft geen boot op het meer gegraveerd, wel zien we ze er om heen. Jammer!
Het meer duikt niet alleen op in tekeningen en gravures. Er is ook een pracht van een wandtapijt, maar ik ben onzeker over de datum .
Het tapijt wordt trouwens bewaard in de dependance van het Rijksmuseum op Schiphol. Maar wel heel duidelijk boten op het meer!
In Zuid Holland is de Zoetermeerse Meerpolder de oudste grote drooglegging. De verkaveling van de vrijgekomen gronden vond plaats in 1616. Gezien het historische en landschappelijke belang van het gebied, is in Zoetermeer en Leidschendam –de polder is verdeeld over beide gemeenten- het plan opgevat om 400 jaar na dato stil te staan bij deze mijlpaal. Er gaat de komende maanden gezocht worden naar en gewerkt worden aan plannen -al dan niet met een feestelijk tintje- om de polder op verschillende manieren voor het voetlicht te brengen.
Ik houd u hiervan op de hoogte.
Aad Janson Gzn
Voor het hele artikel, vergezeld met de prenten, zie PDF (redactie)